คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร จัดโครงการเสวนาวิชาการหัวข้อ “ถักทอตาข่ายความทรงจำ: เขียนประวัติศาสตร์สามัญชน สร้างความสัมพันธ์ทางสังคมใหม่” พร้อมเปิดตัวหนังสือ ประวัติศาสตร์สังคมหัวเมืองฝ่ายเหนือ(ล่าง)ฯ ทั้ง 2 เล่ม โดยจัดขึ้นในวันจันทร์ที่ 30 มิถุนายน 2568 ณ ห้อง Main Conference อาคารกองบริการเทคโนโลยีและสารสนเทศ (CITCOMS) โดยโครงการนี้เป็นส่วนหนึ่งของการดำเนินงานภายใต้โครงการศึกษาวิจัยขั้นแนวหน้าด้านสังคม วัฒนธรรม และการเมืองในประวัติศาสตร์ สถานการณ์ปัจจุบัน และแนวโน้มในอนาคต ซึ่งมุ่งหวังให้เกิดการสร้างองค์ความรู้ที่รองรับต่อความผันผวนของสังคมไทยในอนาคต

พิธีเปิดเริ่มต้นด้วยการแสดงสัมโมทนียกถาโดยพระเทพรัตนมุนี เจ้าอาวาสวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร จังหวัดพิษณุโลก ที่เน้นย้ำถึงคุณค่าของความทรงจำและประวัติศาสตร์ในฐานะรากฐานทางจิตวิญญาณของชุมชน ต่อด้วยคำกล่าวเปิดโครงการโดยศาสตราจารย์ ดร. เภสัชกรหญิง กรกนก อิงคนินันท์ รองอธิการบดีฝ่ายพัฒนางานวิจัยและนวัตกรรม มหาวิทยาลัยนเรศวร ที่สะท้อนบทบาทของมหาวิทยาลัยในฐานะแหล่งผลิตและขับเคลื่อนองค์ความรู้ด้านมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์สู่สังคม

ภายในงานมีการปาฐกถาโดยศาสตราจารย์ ดร. ไทเรล ฮาเบอร์คอร์น จาก University of Wisconsin-Madison ประเทศสหรัฐอเมริกา ในหัวข้อ “ประวัติศาสตร์ประชาชน ประวัติศาสตร์สามัญชน” ซึ่งชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของการบันทึกประวัติศาสตร์จากมุมมองของคนธรรมดา แทนที่จะยึดถือเฉพาะเรื่องราวของชนชั้นนำหรือผู้มีอำนาจ ปาฐกถานี้กระตุ้นให้ผู้ฟังเกิดความตระหนักถึงพลังของการจดจำ และการให้คุณค่ากับเรื่องเล่าเล็กๆ ที่สามารถสะท้อนพลวัตของสังคมได้อย่างลึกซึ้ง

จากนั้นเป็นการนำเสนอผลงานวิจัยจากนักวิชาการ ซึ่งได้ตีพิมพ์รวมไว้ในหนังสือ ประวัติศาสตร์สังคมหัวเมืองฝ่ายเหนือ(ล่าง)ฯ ทั้ง 2 เล่ม หนังสือชุดนี้ถือเป็นผลผลิตทางวิชาการที่ใช้วิธีการวิจัยแบบบูรณาการ รวบรวมเรื่องเล่าของสามัญชนและผู้คนในท้องถิ่นที่ไม่ค่อยปรากฏในประวัติศาสตร์กระแสหลัก นำเสนอภาพของสังคมเมืองในภาคเหนือตอนล่างของไทยในหลากหลายมิติ ทั้งเศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม ความเชื่อ ผู้คน ดนตรี วรรณกรรม พืชพันธุ์ นิเวศวัฒนธรรม และทรัพยากร เป็นต้น ซึ่งช่วยให้เกิดความเข้าใจที่ลุ่มลึกต่อบริบทของสังคมไทยในระดับรากฐาน

ช่วงสุดท้ายของงานเป็นเวทีเสวนา หัวข้อ “ถักทอตาข่ายความทรงจำ: พินิจประวัติศาสตร์ในฐานะความสัมพันธ์” โดยวิทยากรชั้นนำ ได้แก่ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร. ธเนศ อาภรณ์สุวรรณ จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศาสตราจารย์ ดร. รัศมี ชูทรงเดช จากมหาวิทยาลัยศิลปากร และรองศาสตราจารย์ ดร. ธัญญา สังขพันธานนท์ ศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ จากคณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร โดยมีคุณวงศ์พันธ์ อมรินทร์เทวา บรรณาธิการ The101.world เป็นผู้ดำเนินรายการ การเสวนานี้ช่วยสะท้อนแนวคิดว่าประวัติศาสตร์ไม่ใช่เพียงการบันทึกเหตุการณ์ในอดีต แต่คือกระบวนการสร้างความสัมพันธ์ทางสังคมใหม่ๆ ผ่านการจดจำ การพูดถึง และการรับฟังซึ่งกันและกัน

ผู้เข้าร่วมโครงการได้รับประโยชน์อย่างมากทั้งในเชิงองค์ความรู้และแรงบันดาลใจ โดยเฉพาะการเรียนรู้แนวคิดใหม่ๆ ในการเขียนและศึกษาประวัติศาสตร์ที่เน้นความสำคัญของ “เสียงเล็กๆ” ในสังคม ซึ่งสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการเรียนรู้ การวิจัย และการทำงานด้านสังคมศาสตร์ มานุษยวิทยา และวัฒนธรรมศึกษา ทั้งยังช่วยเสริมสร้างทักษะการคิดวิเคราะห์และความเข้าใจเชิงลึกต่อชุมชนและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ซึ่งเป็นทักษะสำคัญในยุคสมัยที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว

หนังสือ “ประวัติศาสตร์สังคมหัวเมืองฝ่ายเหนือ(ล่าง)ฯ” จึงมิใช่เพียงตำราวิชาการ แต่เป็นเอกสารทางสังคมที่ทำหน้าที่เก็บรักษาความทรงจำท้องถิ่น ถ่ายทอดชีวิต ความหวัง และการต่อสู้ของสามัญชนให้ปรากฏในหน้าประวัติศาสตร์อย่างมีศักดิ์ศรี ส่งผลให้เกิดคุณูปการต่อการสร้างความเข้าใจที่ลึกซึ้งในระดับสังคม และช่วยเสริมสร้างพลวัตใหม่ให้แก่การศึกษาประวัติศาสตร์ในประเทศไทย

ซึ่งการจัดกิจกรรมในครั้งนี้สะท้อนถึงปณิธานของคณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร ในการผลิตบัณฑิตที่มีคุณภาพ มีความรู้เท่าทันสังคม และพร้อมเป็นพลังทางปัญญาเพื่อการเปลี่ยนแปลง โดยคณะฯ มุ่งมั่นพัฒนางานวิชาการและงานวิจัยที่ตอบโจทย์สังคม ทั้งในระดับพื้นที่และระดับประเทศ เพื่อเป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนสู่สังคมแห่งความรู้และความเข้าใจร่วมกันอย่างยั่งยืน